Ο Δήμος Μονεμβασίας, μέλος του Εθνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων – Προαγωγής Υγείας (ΕΔΔΥΠΠΥ), προχώρησε τον Οκτώβριο του 2015 στη δημιουργία Κέντρου Πρόληψης Υγείας (ΚΕΠ Υγείας). Φορέας υλοποίησης των δημοτικών ΚΕΠ Υγείας είναι το ΕΔΔΥΠΠΥ και βασικό μέλημά τους η ενημέρωση και κινητοποίηση όλων των πολιτών καθώς και η διοργάνωση προληπτικών εξετάσεων για 7 επικίνδυνα νοσήματα, στα οποία έχει αποδειχθεί ότι η προληπτική παρέμβαση είναι αποτελεσματική.
Το πρόγραμμα CHANCES (Consortium on Health and Ageing: Network of Cohorts in Europe and the United States) υλοποιήθηκε στο Έβδομο Πρόγραμμα-Πλαίσιο (European Union Seventh Framework Programme – FP7) με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και με τον συντονισμό του Ελληνικού Ιδρύματος Υγείας (ΕΙΥ). Ερευνητές από 17 συνεργαζόμενα κέντρα εστίασαν σε 14 κλειστούς πληθυσμούς στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική, με σκοπό τη χαρτογράφηση της νοσηρότητας των ηλικιωμένων και τη διερεύνηση των αιτιών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των σχετικών νοσημάτων. Έμφαση δόθηκε σε τέσσερεις κατηγορίες νοσηρότητας που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη γήρανση: καρδιαγγειακά νοσήματα και σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, κακοήθεις νεοπλασίες, οστεοπόρωση και κατάγματα, γνωσιακές διαταραχές.
«Το CHANCES είναι ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο θέμα της γήρανσης», επισημαίνει η καθηγήτρια κ. Αντωνία Τριχοπούλου, αντιπρόεδρος του ΕΙΥ. «Στόχος των ερευνητών, στους οποίους περιλαμβάνονται σημαντικοί επιστήμονες που εκπροσωπούν κορυφαία ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής, είναι να γίνει μια ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη προσέγγιση των κυριότερων θεμάτων υγείας που σχετίζονται με τη γήρανση, ούτως ώστε να καταστεί δυνατός ένας σωστός σχεδιασμός στρατηγικής υγείας. Η υγιής γήρανση δεν θα πρέπει να ταυτίζεται μόνο με την πρόληψη ασθενειών – είναι κάτι βαθύτερο και έχει πολλές διαφορετικές πτυχές.»
Το Ελληνικό Ίδρυμα Υγείας (ΕΙΥ) λειτουργεί από το 2006, συνεισφέροντας ενεργά στην επιστημονική έρευνα για σημαντικά θέματα υγείας και στην ενημέρωση του κοινού. Συνεργάζεται συστηματικά με ελληνικά και διεθνή ιδρύματα, οργανισμούς και ιδιώτες, με σκοπό την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη ασθενειών στον ελληνικό πληθυσμό.
Το προσδόκιμο επιβίωσης αυξάνεται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Καθώς ο αριθμός των ηλικιωμένων αυξάνεται, η γήρανση και όλα τα θέματα που σχετίζονται με αυτή αποτελούν πλέον μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία διεθνώς. Ποιες είναι οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της αύξησης του αριθμού των ηλικιωμένων; Ποιες είναι οι ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση και πώς μπορούν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά; Πώς μπορεί η κοινωνία να ενσωματώσει τους ηλικιωμένους, αντιμετωπίζοντάς τους ως ενεργά μέλη της, αναγνωρίζοντας παράλληλα τις ιδιαίτερες ανάγκες που έχουν και να τους προσφέρει μια καλή ποιότητα ζωής; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που απασχόλησαν τους ερευνητές του προγράμματος CHANCES (Consortium on Health and Ageing: Network of Cohorts in Europe and the United States).
Το CHANCES τονίζει ότι μπορεί οι Ευρωπαίοι να ζουν περισσότερα χρόνια, η πρόκληση ωστόσο για αυτούς είναι να μπορούν να ζουν χωρίς κάποια αναπηρία. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός δεν αρκεί η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ένας σωστός σχεδιασμός πρόληψης, βασισμένος σε έρευνα τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι εξίσου απαραίτητος. Ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός πρόληψης πρέπει να ξεκινάει από τη γέννηση και να καταλήγει στη γήρανση, γιατί η υγιής γήρανση επηρεάζεται από παράγοντες που σχετίζονται με όλες τις ηλικίες.
Την Παρασκευή 23 Ιανουαρίου 2015, στην Αθήνα, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά αποτελέσματα καινοτόμων ερευνών που πραγματοποιήθηκαν κατά την πενταετή διάρκεια (2010 – 2015) του προγράμματος CHANCES. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το Ελληνικό Ίδρυμα Υγείας (ΕΙΥ), συντονιστή του προγράμματος.
Το πρόγραμμα επίσης διαμόρφωσε ένα νέο, σύντομο και εύκολο στη χρήση ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της υγείας των ηλικιωμένων. Το ερωτηματολόγιο αυτό είναι ειδικά σχεδιασμένο, ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή του σε Ευρωπαϊκό, και όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, με απώτερο σκοπό τη διευκόλυνση της ανάπτυξης μιας Ευρωπαϊκής στρατηγικής στον τομέα της υγείας.
Η γήρανση του πληθυσμού εμφανίζει ραγδαία αύξηση σε όλο τον κόσμο. Η κλινική κατάσταση της Ευθραυστότητας (frailty) αποτελεί μια συνέπεια σχετιζόμενη με το αυξανόμενο ποσοστό της γήρανσης του πληθυσμού. Η Ευθραυστότητα αποτελεί ένα βιολογικό σύνδρομο μειωμένης αντίδρασης σε στρεσογόνους παράγοντες, που προκύπτει από συσσωρευμένη αποδυνάμωση σε πολλαπλά συστήματα του οργανισμού και προκαλεί ευπάθεια σε πολλές περιπτώσεις. Η ευαισθησία σε στρεσογόνους παράγοντες επηρεάζεται από βιολογικούς, συμπεριφορικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες καθώς και παράγοντες ρίσκου, με κύρια συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος για πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων της αναπηρίας, της νοσηρότητας, των πτώσεων και ατυχημάτων ή ακόμη και του θανάτου. Ωστόσο, η Ευθραυστότητα είναι μια δυναμική και όχι μια μη αναστρέψιμη διαδικασία, που φαίνεται δυνατόν να προληφθεί, να επιβραδυνθεί, ή να αποτραπεί.
Τρέχουσες έρευνες έχουν συμβάλει σημαντικά, στην καλύτερη κατανόηση του συνδρόμου, και τη σχέση του με συνοδά παθολογικά νοσήματα της τρίτης ηλικίας, ώστε να προσδιοριστεί με ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια. Οι γνώσεις μας για την κλινική κατάσταση της Ευθραυστότητας έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, όμως υπάρχουν πολλά θέματα ακόμη προς επίλυση.
Το Ευρωπαϊκό έργο FrailSafe, τριετούς διάρκειας, στο οποίο συμμετέχουν οι χώρες Ελλάδα, Κύπρος, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία και Βέλγιο, στοχεύει να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της κλινικής κατάστασης της Ευθραυστότητας και της σχέσης της με διάφορα νοσήματα, να προσδιορίσει ποσοτικά και ποιοτικά μέτρα της αδυναμίας μέσω εξελιγμένων προσεγγίσεων και να προβλέψει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και τους κινδύνους που εγκυμονεί η Ευθραυστότητα.
Σε μια σημαντική μελέτη – σταθμό στη γηριατρική (Fried et al), οι ερευνητές προσδιόρισαν και καθόρισαν το σύνδρομο ευθραυστότητας, ως μία κατάσταση αδυναμίας, που απαιτεί τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα πέντε χαρακτηριστικά:
1. Ακούσια απώλεια σωματικού βάρους, σε ποσοστό 5% ή μεγαλύτερο, από το προηγούμενο έτος.
2. Μυϊκή αδυναμία σε γενικευμένο επίπεδο (π.χ. μειωμένη δύναμη λαβής).
3. Βραδυκινησία στη βάδιση (χρονομετρούμε μια απόσταση 20 μέτρων)
4. Μειωμένη αντοχή (ο ηλικιωμένος παραπονιέται για εξάντληση)
5. Χαμηλή φυσική δραστηριότητα (συμπλήρωση ερωτηματολογίου)
