Μολάοι

Οι Μολάοι είναι η πρωτεύουσα του νέου “Καλλικρατικού” Δήμου Μονεμβασίας.

Η πόλη είναι χτισμένη στις δυτικές παρυφές της μικρής ομώνυμης πεδιάδας, 61 χλμ. ΝΑ της Σπάρτης, σε υψόμετρο 200 μ. στους πρόποδες του όρους Κουρκούλα. Έχει ΝΑ προσανατολισμό προς τον Πάρνωνα και τη Μονεμβασιά.

(Αναδημοσίευση από το βιβλίο του Κώστα Πραχάλη “ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΛΑΩΝ” – έκδοση της τοπικής Εκκλησίας το 2008)

• Γκαγκανιά (αρχ. Πηγαί) με ευρήματα από τη νεολιθική μέχρι και τη βυζαντινή εποχή, με το ιστορικό μοναστήρι ,τα παλιά μεταλλεία.
• Παλιοχώρι ,όπου ο ΆγιοςΕυστράτιος, μεταξύ Γκαγκανιάς και Σπαναίικων ,με θραύσματα από μελανόμορφα αγγεία , και το ‘’ μνήμα της νύφης’’ κατά την παράδοση.
• Χαλάσματα 3 χλμ. ΒΑ των Μολάων ,στα πενταγιούσια (πέντε άγιοι) με ερείπια χριστ. ναών του 6ου αιώνα. Πιθανώς σ’αυτή τη θέση να βρισκόταν ο αρχαίος οικισμός Λεύκη (από τις λεύκες της ομώνυμης πεδιάδας,την οποία ,σύμφωνα με αρχ. παράδοση διέρρεε ο Ασωπός ποταμός).Υπολείμματα του αρχ. αγωγού για τη μεταφορά του νερού από τη Γκαγκανιά (Πηγαί) έως εδώ διακρίνονται και σήμερα. Λουτρό, πιο κάτω από το Εθν. Στάδιο. Καταστράφηκαν τα ερείπια των λουτρών (τα κτιράκια) από τους ιδιοκτήτες των αγρών.
• Κουτσούμπες, βόρ. του νέου ελαιτριβείου. Συλλογή αρχ. ευρημάτων φυλάσσεται στο Γ. Λύκειο Μολάων.
• Αϊ – Γιώργης , βυζαντ. εκκλησάκι 13ου αιων. στο Δημ. Σχολείο, παλαιό νεκροταφείο των Μολάων, με αξιόλογες τοιχογραφίες.
• Η θολωτή Βρύση πάνω από το Σχολείο. Υπήρχε στη θέση της πολύ παλαιά πηγή.
• Παναγία στου Κοκολάκη, Βυζαντ. ναϊσκος 13ου αιων. με στοιχεία πλινθοπερίκλειστης δομής, εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του Μυστρά.
• Πύργοι, τουρκ.υπολείμματα στην Περαμεριά των Μολάων.
• Παλιόπυργος, μικρό ερειπωμένο οχυρό(πύργος) χωρίς ιδαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Αναδεικνύεται αισθητικά λόγω της δεσπόζουσας θέσης του επάνω στην κορυφή ενός πανύψηλου βράχου του βουνού της Κουρκούλας, φυτευτού λες κι απροσπέλαστου απ’όλες σχεδόν τις πλευρές, με το φαράγγι του Λάρνακα και τους δώδεκα νερόμυλους στα πόδια του. Η τοιχοδομία του ερειπίου με τα εσωτερικά λούκια, η καμάρα, η στέρνα ,αλλά και η γενική του εικόνα οδηγούν στην άποψη ότι πρόκειται για τούρκικη κατασκευή ,η οποία έγινε πάνω σε προγενέστερη φράγκικη ή βυζαντινή. Η άνοδος και η κάθοδος γινόταν με ξύλινες κινητές σκάλες και μεγάλα κρεμασμένα σχοινιά. Προφανώς κτίστηκε και για τον έλεγχο του φαραγγιού, που χρησιμοποιούνταν σαν δευτερεύων δρόμος (πέρασμα) επικοινωνίας ανάμεσα στις περιοχές ΄Ελους και Μολάων (βλ. κατωτέρω). Με τον Παλιόπυργο συνδέονται διάφορες τοπικές λαϊκές παραδόσεις.
• Στη ρίζα του, ανατολικά ,με φόντο τη μουντή παλιοσύνη του βράχου , ασπρολογάει το πανέμορφο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου των Μολάων. Είναι ο τρίτος φερώνυμος ναός που χτίστηκε σ’αυτή τη θέση (1960-62). Ο πρώτος στις αρχές του προηγούμενου αιώνα (1910-12) και ο δεύτερος το 1938-39.
• Παναγίτσα στου Καρακίτσου, ψηλότερα μέσα στη χαράδρα, δυο χλμ. περίπου, Κοίμηση και Ζωοδόχος Πηγή εξαιτίας της κοντινής της πηγής , μοναστήρι αρχικά με δυο μοναχούς(υπήρχαν τα κελιά μέχρι την κατασκευή του δρόμου για πρόσβαση με αυτ/το), με δικό του νερόμυλο και χωράφια (πεζούλες). Καταστράφηκε με τη διέλευση του Ιμπραήμ και ξαναχτίστηκε το 1828 περίπου.
• Παλιόκαστρο, ερείπια μεσαιωνικού παρατηρητηρίου (ίσως το αρχαίο Κορυφάσιο που ήλεγχε το δρόμο μεταξύ της αρχ. Επιδ. Λιμηράς και της Σπάρτης,) έξι χλμ. ψηλά σε μια από τις κορυφές της Κουρκούλας . Πριν από μερικά χρόνια ήταν σε χρήση (υπάρχει και σήμερα) στην αριστερή όχθη της χαράδρας το μονοπάτι που οδηγούσε πεζούς και ζώα από τη Γλυκόβρυση στους Μολάους και αντιστρόφως (Μουρτίτσα, Ανάθεμα του Παστελή, Βόλτες).